شغل محیط‌بانی تعهد می‌خواهد، پدرم می‌گفت «اگر نمی‌توانی پای مسئولیتش بایستی، قبول نکن» و من با همین باور، ۱۵ سال است که در کنار طبیعت مانده‌ام، ما محیط‌بانان عاشق طبیعت هستیم و سختی‌هایش را به جان می‌خریم، اما از مسوولان درخواست داریم نسبت به اصلاح قوانین حمل سلاح، تقویت زیرساخت‌های محیط‌بانی در مناطق مختلف کشور و معیشت محیط‌بانان اهتمام ویژه‌ای داشته باشند.
۸ آبان روز محیط بان است، این روز از کرامت و بزرگواری امام هشتم(ع) که ضامن آهو است، الهام گرفته شده است، روزی که امام مهربانی ها مقابل شکارچی ضامن یک آهو شد تا برود و به فرزندانش شیر بدهد و دوباره برگردد، همان زمان عظمت و شکوه کار محیط بانی در کائنات شکل گرفت، با ما همراه شوید تا به بهانه این روز ، یک روز را در طبیعت و کنار محیط بانان زحمتکش میلاد ( حسن) بها، رمضان سولقانی ، مصطفی دولتشاهی و مجید عسگری زاده فراهانی محیط بانان منطقه حفاظت شده وارنگه رود در البرز مرکزی بگذرانیم.
اول صبح کار را با نعل کردن اسب ها آغاز کردند، از اسب و قاطر برای عبور از مناطق صعب العبور استفاده می کنند، خورجین را پشت اسب گذاشتند، کوله پشتی خود که مقدار نان و پنیر و آذوقه روزانه شان است را هم در یک طرف خورجین جا دادند، در طرف دیگر اسلحه خود را گذاشتند، سوار شدند و راه کوه و دشت را در پیش گرفتند، ناگهان گله ای از قوچ و میش که برای خوردن آب از کوه پایین آمده بودند نظرمان را به خود جلب کرد، به حدی زیبا و باشکوه بودند که توان برداشتن چشم از آنها را نداشتیم، چطور برخی این حیوانات زیبا را شکار می کنند؟ چطور دلشان می آید تفنگ را به سمت این موجوداتی که بزرگی و عظمت طبیعت در آنها متبلور شده، نشانه بروند.
مدتی ایستادیم نگاهشان کردیم، آنها آرام آرام و خرامان در کنار هم تپه ها را بالا و پایین رفتند، یک قدم عقب می رفتند اما دو قم به جلو می آمدند حتما که محیط بانان برایشان غریبه نبودند اما وجود ما به عنوان انسان هایی غریبه باعث شده بود که برای نزدیک شدن این پا و آن پا کنند، محل را ترک کردیم تا با خیال راحت برای خوردن آب به کنار رودخانه نزدیک شوند.
در مسیر ناگهان پرنده ای بزرگ در آسمان آبی منطقه نمایان شد، محیط بانان گفتند که هما است، پرنده ای که اگر سایه اش بر سر کسی بنشیند خوشبخت می شود با خوشحالی با انگشت نشانش دادیم و آرزو کردیم که سایه اش بر سر ما بیفتد، با وقار و آزاده تن به آسمان می سایید و اوج می گرفت، در چرخشی باشکوه از نظرها ناپدید شد.
به راه خود ادامه دادیم، دیگر آفتاب به وسط آسمان رسیده و هوا گرم شده بود، بعد از مدتی به کنار رودخانه ای با آبی زلال رسیدیم به طوری که سنگ های کف روخانه به زیبایی و وضوح دیده می شد، نسیم خنکی داشت، محیط بانان اسب ها را به درختی بستند، آتش برپا کردند، آب را جوش آورده و چای دم کردند، یکی یک استکان چای خوردیم، چای آتشی با بوی دود حسابی چسبید، سفره نان و پنیر باز شد، نشستیم و لقمه ای خوردیم، به جرات می توانم بگویم یکی از خوشمزه ترین لقمه های عمرم بود، مائده ای از بهشت، از فرصت استفاده کرده و با محیط بانان به گپ و گفت نشستیم.
اگر دلت با طبیعت نباشد در این شغل دوام نمی آوری
میلاد (حسن) بها یکی از محیط بانان همراه که ۱۵ سال سابقه محیط بانی دارد، گفت: اهل همین منطقه‌ام؛ بچه همین ولایت، از سال ۱۳۹۰ وارد کار محیط‌بانی شدم و حالا نزدیک به ۱۵ سال است که در این منطقه مشغول به خدمت هستم.
محیط کاری ما فاصله زیادی با پاسگاه محیط بانی دارد، بیشتر وقتمان در دل کوهستان‌ها و طبیعت بکر می‌گذرد، در فصل تابستان و پاییز، با اسب‌ها به ارتفاعات می‌رویم؛ کوله‌پشتی، کیسه‌خواب و چادر برمی‌داریم و گاهی سه تا چهار روز در مناطق صعب‌العبور می‌مانیم، حیات وحش در تابستان بیشتر در ارتفاعات است و در زمستان، با سرد شدن هوا و بارش برف، به نزدیکی جاده‌ها کوچ می‌کند، ما هم همراه آنها کوچ می‌کنیم؛ تابستان در ارتفاعات و زمستان در پایین‌دست، تا مراقبشان باشیم.
این کار آسان نیست، سختی‌های خودش را دارد، اما اگر کسی عاشق طبیعت باشد، اگر دلش با کوه و جنگل باشد، می‌تواند در این مسیر دوام بیاورد، کسی که این فضا را دوست نداشته باشد، هر روز برایش سخت‌تر می‌گذرد.
در کنار سختی‌های طبیعی، گاهی با خطراتی مثل شکارچیان غیرمجاز هم مواجه می‌شویم، در این مواقع، باید با احتیاط عمل کنیم، استفاده از اسلحه در این شغل حساس است، ما همیشه سعی می‌کنیم در مناطقی که احتمال درگیری وجود دارد، با تعداد نیروی بیشتری حضور پیدا کنیم تا از بروز درگیری جلوگیری شود، هدف ما برخوردی قاطع اما قانونی است، خوشبختانه تا امروز از اسلحه فقط برای هشدار استفاده کرده‌ام و هیچ‌گاه درگیری مستقیم نداشته‌ام.
شکارچی ممکن است ناشناس باشد، صورتش را بپوشاند و در تاریکی فرار کند، اما محیط‌بان همیشه شناخته‌شده است، اگر خدای نکرده اتفاقی بیفتد، همه می‌دانند که چه کسی در منطقه حضور داشته است، به همین دلیل، ما باید دوچندان مراقب باشیم.
در طول این سال‌ها، موارد زیادی از شکار غیرمجاز را شناسایی و پیگیری کرده‌ایم، در یکی از موارد، شبانه در کمین بودیم و شکارچیان را در حالی که اسلحه را پنهان کرده بودند، دستگیر کردیم، بعد از بازداشت، به محل اختفای اسلحه و لاشه شکار هم رسیدیم.
این شغل تعهد می خواهد
به گفته حسن، این شغل، تعهد می‌خواهد، پدرم همیشه می‌گفت: «اگر نمی‌توانی پای مسئولیتش بایستی، قبول نکن» و من هم با همین باور، ۱۵ سال است که در کنار طبیعت مانده‌ام.
حسن به مناسبت روز محیط بان پیام تبریکی را برای همکارانش در سراسر کشور می فرستد و می گوید: روز محیط‌بان را به همه همکاران عزیزم در سراسر ایران تبریک عرض می‌کنم، امیدوارم در هر نقطه‌ای که مشغول خدمت هستند، خودشان و خانواده‌هایشان در صحت و سلامت کامل باشند و در مسیر حفاظت از طبیعت موفق و مؤید باقی بمانند.
محیط‌بان میلاد(حسن) با اشاره به سابقه ۱۵ ساله خود در منطقه وارنگه رود، بر اهمیت تلاش‌های شبانه‌روزی محیط‌بانان در حفظ منابع طبیعی و حیات وحش تأکید کرد و آرزوی توفیق روزافزون برای تمامی فعالان این عرصه داشت.
کشف اسلحه غیرمجاز و درگیری با شکارچیان / مواجهه با خرس در دو قدمی
رمضان سولقانی محیط‌بان دیگری است که در این سفر با او همراه شدیم، رمضان ۱۸ سال است که محیط بان است.
وی می گوید در این راه خاطرات زیادی دارد و شروع به تعریف می کند که: در جریان عملیات نیروهای محیط‌بان در منطقه حفاظت‌شده سوتک واقع در البرز جنوبی، یک شکارچی با اسلحه غیرمجاز شناسایی و دستگیر شد، این عملیات که با همکاری مأموران انجام شد، پس از دریافت گزارش مردمی و تماس تلفنی مبنی بر حضور شکارچی در منطقه آغاز شد.
نیروهای محیط‌بان پس از کمین چندساعته حوالی ساعت ۱۰ شب موفق به شناسایی و توقیف فرد مظنون شدند، هرچند شکارچی در لحظه دستگیری حیوانی شکار نکرده بود، اما همراه داشتن اسلحه غیرمجاز موجب ضبط آن و ارجاع پرونده به مراجع قضایی شد.
وی به خاطره‌ای اشاره کرد که چند سال پیش در همین منطقه رخ داده و گفت: درگیری فیزیکی میان مأموران و شکارچیان روی داد، در آن حادثه، پس از بی‌توجهی شکارچیان به فرمان ایست، مأموران اقدام به شلیک تیر هوایی و هشدار کردند که متأسفانه ترکش یکی از گلوله‌ها به صورت یکی از شکارچیان برخورد کرد، با وجود تلاش مأموران برای اجرای قانون، پرونده به دلیل نفوذ شکارچیان به شهرستان نور در استان مازندران منتقل شد و در نهایت مأموران محکوم شدند. با اینکه آن محیط بان مراحل قانونی برای شلیک را هم رعایت کرده بود اما باز هم محکوم شد، اینها سختی کار ماست.
رمضان با ابراز تأسف از ضعف حمایت‌های قانونی و حقوقی از نیروهای محیط‌زیست، تأکید کرد که حفاظت از مناطق حفاظت شده و حیات‌وحش نیازمند دلسوزی، عشق به طبیعت و پشتیبانی جدی از سوی نهادهای مسئول است، ما در مناطقی خدمت می‌کنیم که گاه ۹ ساعت با اسب و قاطر راه دارد، بدون آنتن‌دهی، با شب‌مانی‌های طولانی و شرایط سخت اقلیمی، اگر تابستان کنترل ورود دام‌های غیرمجاز انجام نشود، در زمستان دیگر اثری از کل و بز مهاجر نخواهیم دید.
او خواستار برخورد جدی‌تر با متخلفان و حمایت بیشتر از مأموران محیط‌زیست شد و گفت: اگر قانون با شکارچیان متخلف برخورد قاطع‌تری داشته باشد، دیگران عبرت خواهند گرفت و حیات‌وحش کشور حفظ خواهد شد.
رمضان در ادامه این گفت و گوی صمیمانه از چالش‌ها، خاطرات و عشق بی‌پایانش به طبیعت هم سخن گفت، او با اشاره به شرایط دشوار کاری محیط‌بانان، از نارضایتی نسبت به میزان حقوق دریافتی در برابر فشارهای کاری ابراز نگرانی کرد و گفت: در سرما و گرمای طاقت‌فرسای منطقه، با تجهیزات محدود و شرایط سخت، وظایفمان را انجام می‌دهیم، حقوقی که دریافت می‌کنیم نهایتاً ۲۰ میلیون تومان است، در حالی که بسیاری از مردم تصور می‌کنند درآمد ما بسیار بیشتر است.
از وی درباره خاطراتشان در این ۱۸ سال پرسیدم و گفت: تمام روزهای ما خاطره است اما یک روز با یک خرس و دو توله اش در منطقه مواجه شدیم. در حال آموزش همکار تازه واردی بودم و به او گفتم اگر خرس دیدی به سمت سربالایی فرار نکن به سمت سرازیری برو، چون دست های خرس کوتاه است از این رو در سرازیری سرعت ندارد حین صحبت بودم که ناگهان صدای نعره‌ای از پشت سر شنیدیم، وقتی برگشتیم، خرسی در فاصله ۲ متری ما ایستاده بود، روی پاهایش بلند شده بود، تنها راه نجات، فرار به سمت سرازیری بود، با تمام توان فرار کردیم، با وجود زمین خوردن‌های مکرر اما توانستیم از خرس فاصله بگیریم، بعد از آن، فقط می‌خندیدیم و از شدت ترس پاهایمان می‌لرزید.
او با اشاره به علاقه‌اش به طبیعت و حیوانات، افزود: صبح‌ها کنار رودخانه، بزغاله‌ها را می‌بینم و از دیدنشان لذت می‌برم، اینها حاصل زحمات شبانه‌روزی من و همکارانم است، خانواده‌ام نیز با سبک زندگی ما کنار آمده‌اند؛ گاهی تا یک هفته در کوهستان هستیم.
سولقانی از تمامی محیط‌بانان کشور که از جنگل‌ها تا بیابان‌ها و دریاها حفاظت می کنند، قدردانی کرد و گفت: دست تک‌تک همکارانم را می‌بوسم، می‌دانم چقدر برای حفظ حیات‌وحش ایران تلاش می‌کنند، من رمضان سولقانی ۱۸ سال است که محیط بان هستم، عاشق کارم هستم.
عاشق طبیعتم و از کودکی آرزوی خدمت در محیط‌زیست را داشتم
مصطفی دولتشاهی محیط‌بان تازه واردی است که حدود ۳ ماه است وارد این عرصه شده است.
وی درباره انگیزه اش برای محیط بان شدن می گوید: علاقه دیرینه‌ای به محیط‌زیست دارم، از حدود ۱۰ تا ۱۲ سال پیش علاقه‌مند به ورود به این حوزه بودم، اما بنا به دلایلی موفق نشدم، حال پس از سال‌ها، قسمت شد وارد محیط‌بانی شوم و در کنار دوستانی قرار بگیرم که واقعاً عاشق طبیعت و حیوانات هستند.
وی با تأکید بر اهمیت حفاظت از گونه‌های جانوری، افزود: برای ما تفاوتی بین جانور بزرگ و کوچک وجود ندارد؛ همه نیازمند مراقبت هستند، به ویژه گونه‌هایی که برای نسل‌های آینده اهمیت دارند و باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند.
او درباره تجربه سه‌ماهه‌اش در محیط‌بانی هم گفت: در این مدت، هم سلامت جسمی‌ام بیشتر شده و هم چیزهایی را دیده‌ام که بسیاری از مردم از آن بی‌خبرند؛ از زیبایی‌های طبیعت گرفته تا رفتار حیوانات ، دوستان زیادی هم پیدا کرده‌ام.
مصطفی درباره شکار غیرمجاز با لحنی صمیمی گفت: فقط می‌تونم بگم نکنید این کارو، یه شعر لری هست که می‌گه: تفنگ حیفِ که آهو بکشی، آهو قشنگه.
وی همچنین به سختی‌های این شغل اشاره کرد و گفت: در همین سه ماه، با چالش‌هایی روبرو شدم، کمبودهایی هست که امیدوارم برطرف شود، ما لر هستیم و اهل کوه و کمر؛ طبیعت برای ما غریبه نیست.
در نهایت ضمن آرزوی سلامتی برای همه محیط‌بانان کشور درباره نگاه خانواده اش به شغل محیط بانی گفت: «دخترم گاهی می‌خواهد با من بیاد، اما می گویم محل کار من با دیگران فرق دارد، امیدوارم همه همکارانم در سراسر ایران سلامت و موفق باشند.
درخواست اصلاح قوانین حمل سلاح و تقویت زیرساخت‌های محیط‌بانی در مناطق کوهستانی
مجید عسگری زاده فراهانی افسر محیط‌دار سوم یکی از محیط‌بانان منطقه کوهستانی وارنگه رود در البرز جنوبی، با اشاره به شرایط دشوار کاری محیط‌بانان، خواستار اصلاح قوانین مرتبط با حمل و به‌کارگیری سلاح، افزایش نیروی انسانی و ارتقای دوره‌های آموزشی شد.
وی گفت: شغل محیط‌بانی از جمله مشاغل مخاطره‌آمیز است، ما در شرایط سخت آب‌وهوایی و در مواجهه مستقیم با شکارچیان غیرمجاز قرار داریم، در حالی که شکارچیان مسلح هستند، ما محیط‌بانان با سینه‌ای بی‌دفاع در برابر گلوله ایستاده‌ایم، متأسفانه با وجود این خطرات، سختی کار ما در نظام بازنشستگی لحاظ نمی‌شود و برخلاف آتش‌نشان‌ها که با ۲۵ سال خدمت بازنشسته می‌شوند، ما باید ۳۰ سال خدمت کنیم.
او با انتقاد از نبود قانون حمایتی برای استفاده از سلاح در شرایط اضطراری افزود: اگر شکارچی به ما تیراندازی کند، حتی پس از هشدارهای قانونی، استفاده از سلاح ممکن است برای محیط‌بان تبعات قضایی داشته باشد. بسیاری از همکاران ما با پرونده‌های قضایی درگیر هستند. از مجلس شورای اسلامی درخواست می‌کنیم قانون به‌کارگیری سلاح برای محیط‌بانان را به صورت دو فوریتی تصویب کند.
وی گفت: در این شرایط اگر به جای تفنگ چوب دستمان بدهند کارایی بیشتری دارد و بهتر و مفیدتر می توانیم از آن استفاده کنیم.
این محیط‌بان همچنین از اقدامات مثبت دولت چهاردهم و شینا انصاری معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، قدردانی کرد و گفت: با حضور خانم انصاری، شیفت‌های کاری از ۲۴/۲۴(یک روز کار و یک روز استراحت) به ۲۴/۴۸ (یک روز کار و ۲ روز استراحت) تغییر کرده است، همچنین کارت‌های بانکی برای تأمین جیره غذایی محیط‌بانان ماهانه شارژ می‌شود.
وی با اشاره به کمبود شدید نیروی انسانی در پاسگاه‌های محیط‌بانی گفت: اراضی تحت حفاظت بسیار وسیع هستند و تعداد محیط‌بانان کافی نیست، از مدیران ستادی سازمان درخواست می‌کنم نسبت به افزایش نیروهای محیط‌بان و سرباز محیط‌بان اقدام کنند تا شیفت‌ها کامل شوند.
در بخش دیگری از سخنانش، بر اهمیت آموزش‌های به‌روز تأکید کرد و افزود: اکثر محیط‌بانان دوره‌های آموزشی را گذرانده‌اند، اما لازم است این دوره‌ها به‌صورت مستمر و به روز برگزار شوند، با ورود فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، پهپاد و سامانه‌های GIS، باید محیط‌بانان توانایی استفاده از این ابزارها را داشته باشند.
او همچنین پیشنهاد داد در مناطق کوهستانی، آموزش‌هایی برای استفاده از چهارپایان مانند اسب، استر و الاغ در مأموریت‌ها ارائه شود و گفت: در پاسگاه وارنگه رود، ما چهار تا پنج رأس اسب و استر داریم که استفاده از آنها در مأموریت‌ها بسیار مؤثر است.
خدمتی با جان و دل، اما تنگنا در تامین معیشت
وی در ادامه ضمن تبریک روز محیط‌بان به تمامی همکاران خود در سراسر کشور، بر رفع چالش‌های جدی محیط‌بانان در حوزه معیشت، آموزش، جذب نیرو و قوانین استخدامی تاکید کرد.
وی با اشاره به فشارهای اقتصادی وارد بر محیط‌بانان و خانواده‌هایشان گفت: در شرایط فعلی اقتصاد کشور، محیط‌بانان از نظر معیشتی در مضیقه هستند، دستمزد و حقوق دریافتی ما نسبت به سختی کار و مسئولیت‌هایی که بر عهده داریم بسیار پایین‌تر از سایر دستگاه‌های دولتی است، ما در دوران کرونا، جنگ ۱۲ روزه و سخت‌ترین شرایط پای کار بودیم و با عشق و تعهد خدمت کردیم.
عسگری‌زاده خواستار بازنگری در نظام پرداخت حقوق و دستمزد محیط‌بانان شد و افزود: از دولت چهاردهم انتظار داریم که با نگرشی جدید، وضعیت معیشتی محیط‌بانان را بهبود ببخشد.
او همچنین بر اهمیت جذب نیروهای بومی تأکید کرد و گفت: محیط‌بان بومی، با منطقه، اقلیم و زیستگاه آشناست و می‌تواند خدمات مؤثرتری ارائه دهد، متأسفانه در برخی موارد، نیروهای غیربومی جذب می‌شوند که تا آشنایی کامل با منطقه زمان زیادی نیاز دارند.
این محیط بان عاشق در بخش دیگری از سخنانش، به محدودیت‌های تحصیلی محیط‌بانان اشاره کرد و گفت: در حال حاضر، استخدام با مدرک دیپلم یا فوق‌دیپلم انجام می‌شود و ادامه تحصیل در طول خدمت تاثیری در روند حقوق و شرایط کار ندارد، من دانشجوی کارشناسی ارشد هستم، اما در حکم کارگزینی‌ام مدرک دیپلم ثبت شده است، از مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست درخواست می‌کنم امکان ارتقای تحصیلی و اعمال مدارک دانشگاهی در احکام اداری فراهم شود.
وی همچنین خواستار برگزاری دوره‌های آموزشی به‌روز برای محیط‌بانان شد و افزود: با ورود فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، پهپاد و سامانه‌های GIS، باید محیط‌بانان توانایی استفاده از این ابزارها را داشته باشند، حتی آموزش‌هایی مانند پالان‌کردن چهارپایان برای مناطق کوهستانی بسیار مؤثر خواهد بود.
عسگری‌زاده از مدیران و فرماندهان یگان‌های حفاظت محیط‌زیست ضمن تبریک روز محیط بان گفت: «امیدوارم همه همکارانم در سراسر کشور، تحت عنایت امام رضا (ع)، سلامت و موفق باشند.